Energy Des-Unipi

Περιεχόμενο Μαθημάτων

Α’ ΕΞΑΜΗΝΟ

ECTS 7

Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ διεθνών σχέσεων και πολιτικής οικονομίας στον τομέα της ενέργειας. Η πρόσβαση των κρατών σε ενεργειακούς πόρους είναι θέμα εθνικής ασφάλειας και οικονομικής ανάπτυξης, καθώς η διαθεσιμότητα των ενεργειακών πόρων είναι αντικείμενο έντονος οικονομικού ανταγωνισμού. Το μάθημα προσπαθεί να κατανοήσει τον ρόλο που παίζει η ενέργεια στο σύγχρονο διεθνές οικονομικό περιβάλλον με διάφορους τρόπους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα παρακάτω κύρια θέματα: η πολιτική οικονομία των παγκόσμιων ενεργειακών πόρων, η διακυβέρνηση των ενεργειακών πόρων, τα δίκτυα ενέργειας, η ρύθμιση και απορύθμιση στις αγορές ενέργειας, η απελευθέρωση του ενεργειακού τομέα, η κατεύθυνση της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι σχέσεις της με άλλες χώρες (π.χ. Ρωσία), η πρόσβαση των κρατών στην ενέργεια και η οικονομική ανάπτυξη, η κλιματική αλλαγή και οι παγκόσμιες τιμές των ενεργειακών πόρων.

ECTS 8
Ο σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειώσει τους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τους βασικούς θεσμούς και τους κύριους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με βάση τους πρωτογενείς και δευτερογενείς κανόνες της ΕΕ. Αναλύει επίσης πώς η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ επηρεάζει τις εθνικές ενεργειακές πολιτικές και τους εθνικούς νόμους των κρατών μελών. Τα θέματα καλύπτουν τις θεσμικές, πολιτικές και οικονομικές διαστάσεις της ρύθμισης και επηρεάζουν κρίσιμα ζητήματα τρεχουσών εξελίξεων, όπως η αύξηση της αρμοδιότητας της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η ρύθμιση των αγορών και η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, η διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, η διασύνδεση δικτύων και αγωγών, η αρμοδιότητα της ΕΕ, ζητήματα αποδοτικότητας και περιβαλλοντική προστασία.

ECTS 8
Το μάθημα ξεκινά με την ανάλυση των βασικών εννοιών (ορισμοί, ενεργειακή ισορροπία, διάγραμμα ροής ενέργειας, περιβαλλοντικά, προσφορά και ζήτηση ενέργειας) των ενεργειακών και περιβαλλοντικών συστημάτων. Οι ξεχωριστές θεματικές ενότητες περιλαμβάνουν: α) την αλληλεπίδραση μεταξύ οικονομικών, περιβαλλοντικών και ενεργειακών συστημάτων, β) μια ανάλυση του πώς η εσωτερικοποίηση των εξωτερικών κόστων (περιβαλλοντικών, κοινωνικών) στον μηχανισμό της αγοράς και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων αναδεικνύει τα κλασικά χαρακτηριστικά της Οικονομικής Προσέγγισης στην εκτίμηση των ενεργειακών και φυσικών πόρων, γ) εξοικείωση με βασικές μεθόδους και τεχνικές εκτίμησης ενεργειακών πόρων, δ) ανάδειξη του προβλήματος της ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής σε τοπικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, ε) ανάδειξη της αναγκαιότητας της μακροχρόνιας ενεργειακής σχεδίασης, στ) η ανάπτυξη λογικής και προϋποθέσεων για την αποτελεσματική εφαρμογή ενεργειακών και περιβαλλοντικών πολιτικών, με έμφαση στα εργαλεία οικονομικής πολιτικής, ζ) ανάλυση θεμάτων που σχετίζονται με τη δομή της ενεργειακής αγοράς (μονοπώλιο και ανταγωνιστική αγορά), το βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο περιθώριο κόστους της δραστηριότητας υποδομών ενέργειας, τη διάκριση μεταξύ υποδομών και δικτύων, και η) η ανάλυση του τρόπου λειτουργίας των χρηματιστηρίων ενέργειας και των χρηματοοικονομικών εργαλείων για την κάλυψη κινδύνου.

ECTS 7

Β’ ΕΞΑΜΗΝΟ

ECTS 7
Αυτό το μάθημα αξιολογεί τη σχέση των εμπορικών συμβολαίων ενέργειας και των διακυβερνητικών συμφωνιών, στο πλαίσιο του δημόσιου διεθνούς δικαίου. Αναλύοντας τους κύριους τύπους συμβολαίων ενέργειας στη βιομηχανία εξόρυξης (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), το μάθημα καλύπτει θέματα όπως η αρχή της μόνιμης κυριαρχίας επί των φυσικών πόρων, το εφαρμοστέο δίκαιο σε ένα συμβόλαιο ενέργειας που έχει συναφθεί με ένα κράτος, καθώς και οι ρήτρες σταθερότητας και η επαναδιαπραγμάτευση και/ή προσαρμογή στα συμβόλαια ενέργειας. Επιπλέον, το μάθημα αξιολογεί την νομική προστασία που προσφέρεται στα συμβόλαια ενέργειας σύμφωνα με τη Συνθήκη της Χάρτας Ενέργειας του 1994, ενόψει των πρόσφατων εξελίξεων σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της και της πρόσφατης απόφασης της ΕΕ να αποσυρθεί από αυτήν. Επιπλέον, το μάθημα αναλύει πώς λειτουργεί η διεθνής διαιτησία ως μέθοδος επίλυσης διαφορών για τις διαφορές που προκύπτουν από εμπορικά συμβόλαια ενέργειας. Ο στόχος αυτού του μαθήματος είναι, κατά την ολοκλήρωσή του, οι φοιτητές να είναι σε θέση να κατανοήσουν τους βασικούς τύπους και τις λειτουργικές διαστάσεις των εμπορικών συμβολαίων ενέργειας και των διακυβερνητικών συμφωνιών που σχετίζονται με την ενέργεια· να προσδιορίσουν τον ρόλο των αρχών και εννοιών του δημόσιου διεθνούς δικαίου, όπως η αρχή της μόνιμης κυριαρχίας επί των φυσικών πόρων, στην εφαρμογή των συμβολαίων ενέργειας· να αναγνωρίσουν και να εκτιμήσουν τα πιο λεπτά ζητήματα που αφορούν το εφαρμοστέο δίκαιο στα συμβόλαια ενέργειας, τις ρήτρες σταθερότητας, τις ρήτρες προσαρμογής και επαναδιαπραγμάτευσης· να συζητήσουν κριτικά τα βασικά ζητήματα του διεθνούς δικαίου επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας και τις τρέχουσες προκλήσεις στη Συνθήκη της Χάρτας Ενέργειας· να κατανοήσουν τι είναι η διεθνής διαιτησία, πώς λειτουργεί και γιατί είναι σημαντική στο πλαίσιο της επίλυσης διαφορών που προκύπτουν από εμπορικά συμβόλαια ενέργειας.

ECTS 8
Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές στις βασικές έννοιες της οικονομικής γεωγραφίας και της γεωπολιτικής της ενέργειας. Η ανάλυση επεκτείνεται στην οικονομική γεωγραφία των ενεργειακών πόρων και στις εξελισσόμενες ενεργειακές ανάγκες παγκοσμίως. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην περιοχή της Ευρασίας, της Αμερικής και της Μέσης Ανατολής, όπου παρατηρούνται σημαντικές ενεργειακές εξελίξεις.

ECTS 8
Η περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Ανατολικής Μεσογείου, του Καυκάσου και της Κασπίας Θάλασσας αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική. Αυτές οι περιοχές συνιστούν θέατρο σημαντικών γεωπολιτικών εξελίξεων που επηρεάζουν την ασφάλεια της ενεργειακής προμήθειας. Στην περίπτωση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, το σημείο τριβής είναι η διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας των κρατών μελών μέσω πόρων από την Κασπία Θάλασσα, ενώ στην περίπτωση της Νοτιοανατολικής Μεσογείου μέσω των μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που βρέθηκαν πρόσφατα μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Αυτός ο τομέας δοκιμάζει επίσης τις διμερείς σχέσεις μεταξύ των χωρών και ανασχηματίζει τη συνολική ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο στόχος του μαθήματος είναι οι φοιτητές να κατανοήσουν το διεθνές δίκαιο και τους θεσμούς που επηρεάζουν σημαντικές αποφάσεις και τις διεθνείς σχέσεις γύρω από την ενεργειακή αντιπαλότητα στην περιοχή. Εξετάζει επίσης θεσμούς όπως η Συνθήκη της Χάρτας Ενέργειας και η Κοινότητα Ενέργειας.

ECTS 7

ECTS 15

ΣΥΝΟΛΟ ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

75

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

Οι βασικές αρχές που διέπουν τον ανταγωνισμό στις αγορές ενέργειας εξετάζονται σε αυτό το μάθημα, μαζί με τις στρατηγικές που εφαρμόζονται είτε από κυβερνητικούς φορείς είτε από επιχειρήσεις, καθώς και τους θεσμούς που ισχύουν. Με μια διεπιστημονική προσέγγιση, εξετάζονται περαιτέρω το δίκαιο και η οικονομία της μετάβασης από το μονοπώλιο στη δομή του ανταγωνισμού στις αγορές ενέργειας, εστιάζοντας στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου υπό το υπάρχον ρυθμιστικό και νομικό πλαίσιο. Η προστασία και προώθηση του ανταγωνισμού στις αγορές ενέργειας θεωρείται όχι μόνο ως νομική αρχή, αλλά και ως ένα σημαντικό εργαλείο για την επίτευξη οικονομικής ενοποίησης και αποδοτικότητας της αγοράς. Η ανάπτυξη των επιχειρήσεων μέσω συγχωνεύσεων και αποκτήσεων, προκειμένου να ανταποκριθούν στον αυξανόμενο ανταγωνισμό και να εκμεταλλευτούν τις οικονομίες κλίμακας, καθιστά τις διοικητικές αποφάσεις περίπλοκες και απαιτεί τη διαμόρφωση μιας κατάλληλης και λογικής στρατηγικής. Τέλος, εξετάζονται τα βασικά μοντέλα απελευθέρωσης και οι κεντρικοί θεσμοί της πολιτικής ανταγωνισμού.

Το μάθημα εξετάζει πτυχές της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου στον ευαίσθητο τομέα της ενέργειας. Η ενεργειακή πολιτική είναι ένα σημαντικό στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής ενός κράτους. Η άσκηση της ενεργειακής εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας συνήθως κινείται σε ένα σύνθετο γεωπολιτικό περιβάλλον με μεγάλες προσδοκίες για τα κράτη. Ταυτόχρονα, διασταυρώνεται με άλλες πτυχές της εξωτερικής πολιτικής, όπως η εθνική άμυνα, η εμπορική πολιτική και οι σχέσεις γειτονίας. Σε αυτό το πολύπλοκο περιβάλλον, η λήψη αποφάσεων πραγματοποιείται μέσω διλημμάτων και κινδύνων, βασισμένων στις αρχές των διεθνών σχέσεων.

Η διδασκαλία βασίζεται στους βασικούς τρόπους χρηματοδότησης ενεργειακών επενδύσεων, όπως η χρήση ιδίων πόρων, δανείων και επιδοτήσεων. Οι ενεργειακές επενδύσεις υπόκεινται σε μια σειρά αβεβαιοτήτων, οι οποίες αξιολογούνται και ποσοτικοποιούνται όπου είναι δυνατόν, προκειμένου να εκτιμηθεί η επίδρασή τους στη συμβολή των επενδύσεων και στην ταμειακή τους ροή. Ο στόχος του μαθήματος είναι να εμβαθύνει τη γνώση που είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη διαχείριση, την αξιολόγηση και την εκτίμηση των διαφόρων κινδύνων που αντιμετωπίζει μια ενεργειακή επένδυση. Αναλύονται οι παράγοντες που διαμορφώνουν τους κινδύνους, οι μέθοδοι μέτρησης καθώς και οι τεχνικές βελτιστοποίησης. Η διαχείριση του επενδυτικού κινδύνου, είτε είναι χρηματοοικονομικός, λειτουργικός, ρυθμιστικός ή τεχνικός, εξετάζεται. Η χρηματοοικονομική διαχείριση κινδύνου υλοποιείται κυρίως μέσω χρηματιστηρίων ενέργειας και τίτλων, είτε μέσω διαπραγμάτευσης ενεργειακών και χρηματοοικονομικών προϊόντων είτε μέσω σύγχρονων οικονομικών εργαλείων, όπως οι διμερείς συμβάσεις για διαφορές και χρηματοοικονομικά παράγωγα όπως οι συμβάσεις μελλοντικής εκπλήρωσης, τα συμβόλαια προαίρεσης ή τα δικαιώματα προτίμησης.

Ποια είναι η σχέση μεταξύ της εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων, της προστασίας του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής; Πώς επηρεάζουν οι παλαιές και νέες, συμβατικές και μη συμβατικές τεχνολογικές μεθόδους εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων το περιβάλλον και ποια μέτρα περιβαλλοντικής πολιτικής έχουν κινητοποιηθεί; Ποιος είναι ο ρόλος των στερεών καυσίμων και ποια είναι η σύνδεσή τους με το φαινόμενο του θερμοκηπίου; Ποιος είναι ο ρόλος των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και ποιοι είναι οι προκλήσεις για το μέλλον; Πώς μπορεί να επιτευχθεί η ενεργειακή αποδοτικότητα και ποιοι είναι οι τελευταίοι τεχνολογικοί προκλήσεις; Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις που εξετάζει αυτό το μάθημα. Η διδασκαλία καλύπτει διεθνείς θεσμικές και τεχνολογικές εξελίξεις με έμφαση στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Εφαρμόζεται επίσης η συγκριτική μέθοδος: ανάλυση και σύγκριση διαφορετικών νομικών συστημάτων και απόψεων για το περιβαλλοντικό πρόβλημα στην Αμερική, την Ευρώπη και τις αναδυόμενες οικονομίες. Η προσέγγιση είναι διεπιστημονική: διεθνή πρότυπα και ρυθμιστικό πλαίσιο, οικονομία, πολιτική και τεχνολογία, συνδέονται και αλληλεπιδρούν.

Πώς διαμορφώνεται σήμερα το ενεργειακό μίγμα στην Ελλάδα, γιατί και με ποιο κόστος; Πώς λειτουργούν οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου και ποιοι είναι οι κύριοι παίκτες στην αγορά; Ποιες είναι οι βασικές πτυχές και προτεραιότητες της ελληνικής ενεργειακής πολιτικής στον τομέα της διαφοροποίησης προμηθευτών, της εξερεύνησης και εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων και των σχέσεων με τρίτες χώρες; Αυτές είναι οι βασικές ερωτήσεις που επιδιώκουν να απαντηθούν σε αυτό το μάθημα.

Το μάθημα εμβαθύνει σε συγκεκριμένα νομικά ζητήματα που σχετίζονται με την εκμετάλλευση, την προμήθεια και το εμπόριο ενεργειακών πόρων, όπως οι μέθοδοι επίλυσης συγκρούσεων, ιδίως τα ζητήματα διαιτησίας και μεσολάβησης, καθώς και οι ειδικές συνθήκες σε μακροχρόνιες και βραχυχρόνιες συμβάσεις. Εξετάζονται επίσης οι συνθήκες και ο τρόπος αναδιαπραγμάτευσης και αναδιάρθρωσης των συμβατικών όρων. Ιδιαίτερη ανάλυση γίνεται ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο, τη σημασία και τους τύπους διεθνούς διαιτησίας, τη ρήτρα διαιτησίας και τα κύρια διαιτητικά φόρα (ICC κ.λπ.).

Το μάθημα εξετάζει επίκαιρα ζητήματα γύρω από την εξερεύνηση και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων με έμφαση στις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρουσιάζει, αναδεικνύει τη δυναμική της ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, στην Ελλάδα και στις γειτονικές περιοχές. Στη συνέχεια, η διδασκαλία προχωρά στην εξήγηση των βασικών τεχνικών σταδίων της αναζήτησης, εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων και της downstream διαδικασίας, προκειμένου να κατανοηθεί η τεχνική διαδικασία της upstream, της midstream και της downstream. Εξετάζονται επίσης οι βασικές αρχές που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η διδασκαλία αναφέρεται στο δικαίωμα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο (ιδίως σύμφωνα με τους κανόνες της υφαλοκρηπίδας, της ΑΟΖ, των θαλάσσιων ζωνών κ.λπ.), συμπεριλαμβανομένων των διαδικασιών επίλυσης διαφορών μεταξύ κρατών. Τέλος, αναλύονται οι κύριες αρχές των συμβάσεων εξερεύνησης και εκμετάλλευσης, καθώς και τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μερών. Συνολικά, ο στόχος του μαθήματος είναι να παρέχει απαντήσεις στο ερώτημα ποιες είναι οι συνέπειες της εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων για μια χώρα σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο, ποιες είναι οι προοπτικές, οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις.

Οι αγορές ενέργειας εξελίσσονται δυναμικά και είναι ευαίσθητοι τομείς όπου αλληλεπικαλύπτονται έντονος ανταγωνισμός και προστατευτισμός. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις, αλλά και οι επικρατούσες οικονομικές συνθήκες διαμορφώνουν ένα σύνθετο και συνεχώς μεταβαλλόμενο ρυθμιστικό περιβάλλον. Ποιος είναι ο ρόλος των ενεργειακών κόμβων στη λειτουργία των αγορών και στη διαμόρφωση τιμών; Ποιοι είναι οι κύριοι κόμβοι στην Ευρώπη και την Αμερική, πώς λειτουργούν και ποιες εξελίξεις προκαλούν σε θεσμικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο; Επιπλέον, τι είναι οι Χρηματιστήρια Ενέργειας, πώς οργανώνονται και πώς λειτουργούν υπό το τρέχον ρυθμιστικό καθεστώς της ΕΕ;

Το μάθημα εξετάζει τις νομικές και οικονομικές πτυχές της θαλάσσιας μεταφοράς ενεργειακών πόρων με έμφαση στη μεταφορά υδρογονανθράκων. Αναλύονται ζητήματα δικαιοδοσίας, το διεθνές και ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για τη μεταφορά υδρογονανθράκων και πιο συγκεκριμένοι θεσμοί, όπως το ζήτημα του περιορισμού ευθύνης κ.λπ. Το μάθημα εξετάζει επίσης ζητήματα στην αλυσίδα αξίας και την οργάνωση και λειτουργία της αγοράς LNG και LPG. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διαπραγμάτευση και τη σύναψη των συμβατικών όρων της ναυλωτικής σύμβασης και του φορτωτικού εγγράφου για ενεργειακούς πόρους, είτε πρόκειται για αργό πετρέλαιο, είτε για φυσικό ή υγροποιημένο πετρέλαιο.